Redactie
Mata Hari; was ze een femme fatale, een spionne of alleen maar een zondebok? Er zijn veel verhalen over haar geschreven en films en documentaires over haar levens gemaakt. Maar de waarheid blijft een raadsel.
De echte naam van Mata Hari is Margaretha Geertruida Zelle, kortweg ‘Griet’. Griet werd geboren in aan de Kelders in Leeuwarden op 7 augustus 1876. Haar moeder was Antje van der Meulen, haar vader Adam Zelle was winkelier in hoeden. Haar vader ging in 1889 failliet en kort daarna scheidden haar ouder van tafel en bed. Twee jaar later verloor Griet haar moeder, en moest op vijftienjarige leeftijd bij haar peetoom in Sneek gaan wonen.
Toen Zelle achttien was reageerde ze op een contactadvertentie in de krant en kwam in contact met KNIL-kapitein Rudolph MacLeod, met wie ze op 11 juli 1895 trouwde. Dit huwelijk bracht haar in de Haagse ‘betere standen’ en tegelijk verwierf ze een financiële stabiliteit. Op 30 januari werd hun zoon Norman John MacLeod geboren en in datzelfde jaar vertrok het gezin naar Nederlands-Indië. In Malang werd hun dochter Louise Jeane MacLeod geboren.
Maandenlang bestudeerde Zelle de Indische tradities en cultuur en werd ze lid van een lokale dansgroep. In 1897 gebruikte ze voor het eerst de artiestennaam Mata Hari, wat ‘oog van de dageraad’ of ‘zon’ betekent. In 1899 overleed hun zoon, in 1902 besloot het gezin terug te gaan naar Nederland, waar Zelle en MacLeod nog datzelfde jaar scheidden.
Internationaal
In 1903 vertrok Zelle naar Parijs, waar ze de kost verdiende als schildersmodel en als amazone optrad in een circus onder de naam Lady MacLeod. Op 13 maart 1905 danste ze voor het eerst, in Musée Guimet. Ze werd begeleid door gamelanmuziek, waarop ze zich één voor één van haar kledingstukken ontdeed. Na het laatste kledingstuk werd ze slechts bedekt door de munten van haar collier, waarna ze zich op de grond wierp aan de voeten van een gouden Boeddha en haar dienaressen een zwarte sluier over haar heen wierpen. Haar dansen werden omschreven als pure schoonheid, en waren een groot succes. Ze verscheen op kunstenaarsfeesten in Montmartre en in voorname salons van de internationale wijk. Ze danste in Parijs en gaf gastoptredens in steden in Europa en Amerika.
In 1915 trad ze in Nederland op tijdens een uitvoering van de Franse opera op het Leidsche Plein in Amsterdam. De geruchten over haar fabelachtige leven en rijkdom waren haar vooruit gesneld, net zoals de verhalen over haar dansen. Zelle trad echter op in een laat-achttiende-eeuwse japon, en men was enigszins teleurgesteld dat ze niet de dans en de gewaden gezien hadden die ze uit de verhalen van Parijs kenden.
Geruchten en beschuldigingen
Er deden veel geruchten over Zelle de ronde, vooral over haar spilzuchtige, tomeloze leven, haar ijdelheid en honger naar weelde. Ze zou iemand zijn die alles deed om haar impulsen te bevredigen.
Omdat Nederland in de Eerste Wereldoorlog neutraal bleef kon Zelle vrij de grenzen over reizen. Ze verbleef in politieke, militaire en politiekringen, en in combinatie met haar vele reizen begon dat de aandacht te trekken. In een aantal interviews met officieren van de British Intelligence beweerde ze zelf geheim agente te zijn voor de Franse militaire dienst. In januari 1917 zond een Duitse militair attaché in Madrid een radiobericht naar Berlijn, waarin hij sprak van waardevolle informatie, gekregen van spion H-21, de codenaam van Mata Hari. Volgens de Franse Justitie stond Mata Hari onder een rangnummer ingeschreven bij de Duitse spionagedienst en stond ze buiten Frans grondgebied in directe mondelinge verbinding met hooggeplaatste buitenlandse personen en bekende leiders van de spionage. Ook zou ze uit Duitsland grote sommen geld hebben ontvangen voor verstrekte inlichtingen.
‘Zou kunnen’
Het zijn allemaal ‘zou kunnen’ verhalen, maar de Fransen namen alle berichten heel serieus. Op 13 februari 1917 werd Mata Hari in haar hotelkamer in Plaza Athénée gearresteerd op beschuldiging van spionage en verstandhouding met de vijand. De verhoren duurden twee dagen, waarna de Fransen tot de conclusie kwamen dat ze met een zeer gevaarlijke spion te maken hadden. Volgens hen bekende zij niet minder dan dertig belangrijke feiten en had ze vele slachtoffers gemaakt. Verder werd ze ervan beschuldigd zich in 1916 toegang te hebben verschaft tot een versterkt kamp in Parijs, met de bedoeling er inlichtingen te verzamelen ten behoeve van de vijandelijke staat Duitsland, communicatie te hebben met de vijand om inlichtingen door te geven en operaties te belemmeren of juist te vergemakkelijken en informatie over binnenlandse politiek in Frankrijk door te spelen. Ze was niet zomaar een spion, ze vormde het centrum van spionage.
Vanuit haar cel probeerde Zelle de buitenwereld te overtuigen van haar onschuld, haar internationale betrekkingen zouden het gevolg zijn van haar werk als danseres. Maar het mocht niet baten. Op 24 juli 1917 werd ze met algemene stemmen ter dood veroordeeld op beschuldiging van spionage voor de Duitsers en verstandhouding met de vijand. Een groot aantal ooggetuigen mocht verhaal doen. Zelle tekende na het proces hoger beroep aan, maar dat werd op 18 augustus 1917 verworpen door de Conseil de revision. De Nederlandse regering vroeg om gratie en de doodstraf om te zetten naar een vrijheidsstraf, maar dat mocht niet baten.
Op 15 oktober 1917 werd ze, keurig gekapt en gekleed en met rechte rug, door een twaalfkoppig executiepeloton gefusilleerd. Ze is begraven op het kerkhof van Vincennes.
.
Reageer